Elektryczna mobilność (EM), rozumiana jako jeden z niezbędnych elementów na drodze do zrównoważonego transportu, to trend, który już zmienił sposób naszego poruszania się po miastach. W ramach projektu ITEM (Inclusive Transition to Electric Mobility) przeanalizowano, w jakim stopniu ta transformacja może być sprawiedliwa i jakie stoją przed nią wyzwania.
Prace prowadziło międzynarodowe konsorcjum badawcze złożone z czterech uczelni: University of Oxford, Utrecht University, Institute of Transport Economics w Norwegii oraz UAM w Poznaniu, przy współpracy z firmą Heksagon Research. Badania realizowano w Oslo, Utrechcie, Bristolu i Poznaniu, a budżet projektu wyniósł 1 220 365,00 euro. W samym Poznaniu materiał badawczy zbierany był w toku trzech warsztatów eksperckich, 46 wywiadów pogłębionych oraz szeroko zakrojonego sondażu z udziałem 900 mieszkańców i mieszkanek aglomeracji.
Wyniki projektu pokazały, że w ciągu ostatnich lat w stolicy Wielkopolski podjęto wiele działań mających na celu rozwój EM. W mieście zainstalowano ponad 127 ogólnodostępnych stacji ładowania, które oferują łącznie ponad 330 punktów ładowania – to niemal o 100 więcej niż jeszcze w połowie 2024 r. Choć tempo rozwoju infrastruktury jest obiecujące, dostęp do EM wciąż jest ograniczony – mają go głównie zamożniejsi mieszkańcy.
Z przeprowadzonego sondażu wynika, że elektryczne samochody są postrzegane jako produkt luksusowy, dostępny dla niewielkiej grupy użytkowników. Wynika to zarówno z wysokich kosztów zakupu, jak i ograniczonej infrastruktury ładowania, szczególnie na osiedlach mieszkaniowych. W wielu miejscach Poznania mieszkańcy nie mają dostępu do stacji ładowania ani w pobliżu domu, ani w miejscu pracy, co w połączeniu z obawami o żywotność baterii skutecznie zniechęca do zakupu drogiego auta elektrycznego.
Jednocześnie władze miasta podejmują działania mające na celu zwiększenie udziału transportu elektrycznego w przestrzeni publicznej. W ramach strategii do 2035 r. planuje się m.in. dalszą elektryfikację floty autobusów miejskich, rozwój infrastruktury ładowania oraz zachęty dla mieszkańców, aby przesiadali się do bardziej ekologicznych środków transportu. Coraz więcej poznaniaków korzysta z parkingów park & go oraz park & ride i podróżuje do centrum komunikacją zbiorową. Elektryczne autobusy miejskie już teraz w odczuwalny sposób zwiększają komfort podróży i przyczyniają się do zmniejszenia smogu w centrum.
Inne formy tzw. nowej mobilności również zdobywają popularność. Hulajnogi i rowery elektryczne są coraz częściej wykorzystywane przez mieszkańców Poznania, szczególnie w centrum miasta. W 2024 r. uruchomiono 268 punktów hop & go, czyli wyznaczonych miejsc do parkowania współdzielonych hulajnóg i rowerów elektrycznych, co ma pomóc w uporządkowaniu ich użytkowania. Mikromobilność przyczynia się do zmiany kultury podróżowania po mieście, stanowi ofertę konkurencyjną wobec wszechobecnego samochodu, a także umożliwia inne doświadczanie pulsu miasta.
zob. też Miasta przyszłości na przykładzie Poznania
Poza brakami w infrastrukturze ładowania kluczowym problemem pozostaje nierówny dostęp do technologii. Aby zrównoważony transport stał się powszechny, niezbędny jest dalszy rozwój oferty atrakcyjnego cenowo transportu publicznego, systemowe wsparcie, np. dopłaty do zakupu rowerów elektrycznych, a także poważna dyskusja na temat dominującej kultury mobilności. Psujące krajobraz wszechobecne parkingi, koniecznie wyposażone w miejsca postojowe zarezerwowane dla kadry zarządzającej, także przy budynkach uczelni publicznych, to relikt przeszłości, którego próżno szukać w ośrodkach akademickich poza Polską.
Jednym z najistotniejszych wyzwań EM jest jej całościowy rozwój w sposób, który nie pogłębia już i tak silnego uzależnienia od prywatnych samochodów. Ważne są też integracja z innymi formami transportu, takimi jak nowoczesne systemy Mobility as a Service, oraz rozwój współdzielonych pojazdów elektrycznych.
Poznań jest na drodze do zwiększania wagi zrównoważonego transportu, ale przed miastem wciąż wiele wyzwań. Kluczowe będzie zapewnienie sprawiedliwego dostępu do elektrycznego transportu i rozwój infrastruktury, który obejmie nie tylko samochody, ale także rowery, hulajnogi i transport publiczny. To właśnie integracja różnych form mobilności może sprawić, że Poznań stanie się miastem przyszłości: nowoczesnym, ekologicznym i dostępnym dla wszystkich.
Rafał Szymanowski – adiunkt na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM. W okresie 2021-2024 był jednym z badaczy realizujących projekt ITEM, który poświęcony był problematyce elektrycznej mobilności i zrównoważonego transportu z perspektywy gospodarstw domowych oraz polityki miejskiej. Z polskiej strony projektem kierowała prof. UAM Aleksandra Lis-Plesińska z Instytutu Antropologii i Etnologii UAM.
